Home » Methoden » Heijkoop

Heijkoop

Intro


Over Methode Heijkoop

Methode Heijkoop, Anders kijken naar….

Deze methode helpt begeleiders op een vanzelfsprekende manier om de cliënt opnieuw te leren kennen. Dit leidt tot een genuanceerdere kijk op de lichaamstaal, verwachtingen, denken over en beleven van de cliënt en zichzelf. Er ontstaat een betekenisvolle manier van kijken. Deze interne veranderingen hebben vrijwel direct effect op de manier waarop de begeleider met de cliënt contact maakt, communiceert en omgaat bij de begeleiding van activiteiten en verzorging.

Algemeen


Algemene informatie

Begeleidingskwaliteit

Het betekenisvol kijken leidt er toe dat de begeleider vaker met open aandacht toenadering zoekt op een manier die leidt tot gemeenschappelijke aandacht en interesse. Dit is de grondslag voor:

 

• Wederkerig contact;
• Communiceren op basis van dialoog;
• Samenwerken op een actief elkaar aanvullende manier;
• Probleemoplossend samenwerken op lastige momenten.

Via een interne verandering bij de begeleider/ouder beïnvloedt het direct zijn opstelling en daarmee zijn contact met de cliënt. De invloed daarvan op de cliënt is er vrijwel onmiddellijk. Deze kan zich beter ontspannen, heeft meer plezier en durft zich vaker open te stellen.

De methode is gebaseerd op de theoretische achtergrond waarbij het begrip ‘zelf’ centraal staat als basis voor welzijn en ontwikkeling. Het zelf ontwikkelt zich in relatie tot anderen die belangrijk zijn geweest en zijn voor de cliënt. In de methode wordt dan ook systeemgericht gewerkt. De methode richt zich vooral op het ‘wie’ van de cliënt, naast het ‘wat’ van zijn handicap of stoornis. Dit ‘zelf’-begrip is te vinden in de ontwikkelingsdynamische theorieën, onder andere uitgewerkt door Dosen, A., 2005.

Typen communicatievragen waarop de methode een antwoord biedt

De methode richt zich op menselijke communicatie in de brede betekenis. Daarbij onderscheiden we vier verschillende aspecten:

  • vorm: hoe iemand zich duidelijk probeert te maken
  • inhoud: wat iemand duidelijk wil maken
  • emoties: de beleving en emoties die in en onder de boodschap zitten
  • relaties: het appel dat men op elkaar doet.

Doelstelling

Doel van de methode is het zelfbesef, de eigenwaarde en het zelfvertrouwen van de cliënt te versterken, zodat er meer zelfsturing ontstaat. Daarmee is er minder afhankelijkheid van externe structurering en is hij als persoon minder kwetsbaar.
Doordat de cliënt een belangstellend oog ervaart voor zijn persoon en ruimte voor inbreng via zijn eigen wijze, wordt zijn gevoel van eigenwaarde versterkt. Daardoor komt hij meer open waardoor de kans groot is dat de begeleider/ouder dezelfde type ervaringen gaat opdoen. Verminderen van probleemgedrag is geen doel op zich. Het is de bijwerking van het herstel van vertrouwen in de begeleider, emotionele stabiliteit en een groeiend zelfvertrouwen.

Doelgroep

Ouders, begeleiders, leerkrachten en therapeuten. De methode wordt toegepast in gezinnen, op scholen, specialistische dagcentra, woonvoorzieningen en activiteitencentra. Inmiddels is met de methode veel ervaring opgedaan bij cliënten met een enkel- of meervoudige beperking. Dit breidt zich uit naar andere doelgroepen.

Ontwikkeld door

Jacques Heijkoop

Toepassing


Praktische toepassing

Beschrijving van de werkwijze

Beschrijving van de werkwijze
Een daartoe opgeleide Heijkoop-trainer/coach werkt actief samen met de personen die dagelijks de cliënt begeleiden en verzorgen. Binnen een aantal gezamenlijke werkbijeenkomsten met hen, bewustwording en inzicht over het eigene van de cliënt en hoe de begeleider daarbij intuïtief soms al bij aansluit. Via verkenning en onderzoek in de contacten met de cliënt maakt de begeleider zich begeleidingskwaliteiten eigen.
Een Heijkoop-trainer/coach trainer leidt de samenwerking. Hij heeft hiervoor vijf instrumenten tot zijn beschikking waaruit hij kan kiezen. Hij begint altijd met het basisinstrument Videoanalyse Ontdekkend Kijken. De 5 instrumenten zijn als volgt te typeren:

  1. Videoanalyse Ontdekkend kijken. Het is een unieke en gestructureerde manier van videoanalyse die de persoonlijke kijk op de cliënt verandert. Dit is het is het centrale instrument binnen de methodiek.
    Vervolgens kan de trainer andere instrumenten inzetten om het beeld te verdiepen:
  2. Functioneringsprofiel: maakt over- of onderschatting inzichtelijk.
  3. Relatiebeheer: opent vastgelopen relationele patronen.
  4. Probleemoplossend samenwerken: maakt de betekenis van probleemgedrag begrijpelijk en stimuleert actieve samenwerking op moeilijke momenten. Vervolgens kan de behoefte ontstaan om de opgedane inzichten te integreren in de opstelling van de begeleider naar de cliënt. Een geëigend instrument is dan:
  5. Videotraining: helpt de begeleider bij het eigen maken van kwaliteitselementen in omgang en begeleiding.

Rol en verantwoordelijkheden

Het hele sociale systeem is actief betrokken bij de procesmatige veranderingen. Iedereen behoudt zijn eigen vakinhoudelijke, functionele en/of persoonlijke verantwoordelijkheid. Het ondersteunt de voortgang en verdieping van het proces als betrokkenen op de hoogte zijn van de uitgangspunten van de methode.

Methoden die ernaast gebruikt kunnen worden

Naast de methode Heijkoop kunnen andere methoden gebruikt worden als begeleiders en ouders dat als passend ervaren. Belangrijk daarbij is te realiseren of het perspectief op kwaliteit van dagelijkse ervaringen van de cliënt overeenkomt met die van deze methode.

Te verwachten resultaat van de methode

De effecten zijn vrijwel direct. Er is meer ontspanning, plezier en voldoening voor zowel cliënt als begeleider. Op langere termijn zijn die ervaringen het fundament voor een gevarieerde en stabiele ontwikkeling op emotioneel, sociaal en intellectueel gebied.
De cliënt vertoont een toenemende open opstelling, meer betrokkenheid, een gevarieerder en stabieler emotioneel functioneren, meer zelfredzaamheid en verbeterde communicatie.

Belangrijke neveneffecten zijn:

  • ouders en begeleiders ervaren in toenemende mate voldoening van hun rol;
  • er is een betere onderlinge communicatie;
  • het gebruik van extra middelen en maatregelen neemt af;
  • werkmotivatie neemt toe en het ziekteverzuim neemt af.

Achtergrond


Achtergrondinformatie

Ontstaansgeschiedenis

Jacques Heijkoop is een zelfstandig gevestigde ontwikkelingspsycholoog. Hij geeft consultatie, supervisie en trainingen in verschillende sectoren. Hij heeft veel ervaring met mensen die een verstandelijke, cognitieve of zintuiglijke beperking hebben in combinatie met ernstige gedrags-, emotionele of psychische problemen. Zijn oriëntatie is internationaal en strekt zich uit naar onder meer België, Noorwegen, Duitsland en Engeland.

In 1991 publiceerde hij het boek ‘Vastgelopen’ waarin hij zijn uitgangspunten beschrijft en toelicht. Ook zijn doctoraalstudie ging over dit onderwerp. Deze studie trok internationale belangstelling en samen met Dr. F. Velthausz borduurde hij daarop voort. Dit mondde uit in een vooronderzoek waarvan de resultaten zijn gepubliceerd in het proefschrift ‘Sociaal interactiegedrag bij diepzwakzinnigen’ van F. Velthausz(1987) Vanaf 1990 startte Jacques Heijkoop een opleiding voor gedragswetenschappers, casemanagers en gespecialiseerde pedagogisch medewerkers om de methodische werkwijze te kunnen inzetten.

Resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar het effect van de methode

Cliënt, familie en begeleiders hebben meer vertrouwen in elkaar en zichzelf, ze communiceren beter, er is een toenemende werkmotivatie, vermindering van het ziekteverzuim (geconstateerd in Noorwegen, gemeentelijk onderzoek) en minder inzet van middelen en maatregelen. Naarmate de nieuwe benadering een onderdeel wordt van de algemene houding kan een belangrijke kwaliteitsverhoging plaatsvinden.

Wijze waarop de methode getoetst is

De methode is in de praktijk ontwikkeld en getoetst en leidt tot een groeiende inzet door de ervaringen die er mee worden opgedaan. De Universiteit van Nottingham gaat het basisinstrument ‘Ontdekkend kijken’ beschrijven en mogelijk ook toetsen. Een vergelijkende wetenschappelijk onderzoek start in het najaar van 2012 en duurt tot 2015, inclusief publicaties.

Voorwaarden


Voorwaarden voor gebruik

Visie van de organisatie

De organisatie moet de keus maken om de klanten meer persoonlijk en relationeel te benaderen in plaats van beheersmatig.

Tijd en geld

Als de methode incidenteel wordt toegepast zijn twee tot vijf gezamenlijke werkbijeenkomsten nodig. Er is videoapparatuur nodig, een ruimte om ongestoord bij elkaar te komen en een projectcoördinatie die besluiten neemt over onder andere taakverdeling en planning.
Als de inzet van instrumenten opgenomen is als een geïntegreerd onderdeel van periodiek overleg tussen begeleiders, kost ze geen extra tijd.

Contra-indicatie

  • Als blijkt dat het de Heijkoop- trainer/coach  niet lukt een open onderlinge communicatie op gang te brengen, bijvoorbeeld door onderling wantrouwen, moet de inzet van de methode gestopt worden.
  • Gebruik van de methode door onvoldoende opgeleide personen of trainers die zich na hun voltooide opleiding niet meer hebben laten toetsen op relevante competenties.

Aanschaf en gebruik (leren) maken van hulpmiddelen

Video/DVD-camera en video/Dvd-camcorder met afstandbediening, TV of Beamer.

Diagnostiek en screening vooraf

Vooraf is geen extra traditionele diagnostiek nodig. Tijdens het traject kan die behoefte wel ontstaan. De methode wordt steeds vaker als diagnostisch instrumentarium gebruikt met als doel om de inzichten over het ´wie´van de persoon in balans te brengen met de kennis over het ´wat´ dat door traditionele diagnostiek naar voren wordt gebracht.

Goede implementatie

De implementatie van de methode vraagt op de eerste plaats om een competente Heijkoop-trainer/coach. De nieuwe opzet van de opleiding bestaat uit de verplichte basismodule Ontdekkend Kijken en vier vervolgmodules naar keuze.

Het met een positieve kwalificatie afsluiten van de basismodule Ontdekkend Kijken is voorwaarde voor het volgen van een of meer vervolgmodules. Er zijn vier vervolgmodules, voor elk van de instrumenten een, namelijk Videotraining, Functioneringsprofiel, Relatiedynamiek en Probleemoplossend samenwerken.

Alle modules bestaan uit een aantal studiedagen en aantal supervisie bijeenkomsten. Tijdens de studiedagen wordt elementaire kennis en vaardigheden van het instrument behandeld. De supervisiebijeenkomsten richten zich op de toepassing in de praktijk. Elke module wordt afgesloten met een kennis- en vaardighedentoets.

Het aantal deelnemers per module is 8. De supervisiegroep bevat maximaal vier personen.

Na een succesvolle afronding van de modules Ontdekkend Kijken en Videotraining is men gecertificeerd als Heijkoop-videotrainer, meestal een gespecialiseerde pedagogisch medewerker. Het volgen van meer modules is mogelijk en wordt aangetekend op het certificaat.

Na een succesvolle afronding van de basismodule Ontdekkend Kijken en drie keuze modules is men gecertificeerd als Heijkoop–coach, meestal een gedragwetenschapper.

Ervaringen


Ervaringsverhalen

‘Het meest in het oog springende van de Methode Heijkoop is dat de videofragmenten in verschillende situaties je duidelijk maken wie de cliënt eigenlijk is. Deze verse blik levert nieuwe mogelijkheden op voor de begeleiding. Omgang en communicatie worden gecombineerd met observeren en alert zijn op de persoonlijke kenmerken van de cliënt. Ook de vraagstelling bij de beelden en de brede blik op de situatie geven een andere kijk.
Ik ben van mening dat de Methode Heijkoop daarom een waardevolle aanvulling kan zijn op de werkwijze als VHT-er, VIB-er of opleider, juist vanwege die andere kijk. Het onderdeel ‘leiding geven aan het gesprek’ was voor mij heel herkenbaar: herhalen en samenvatten, controleren of je de ander goed begrepen hebt, op een vriendelijke en uitnodigende manier deelnemers bevragen, opmerkingen op de flap-over zetten. Vertaald naar basiscommunicatie: attent zijn, afstemmen (ontvangen en ontvangstbevestiging geven, zowel qua inhoud als qua gevoel) en uitwisseling in de kring.‘

Jaap van der Giessen
AIT Opleidingscoördinator Gehandicaptenzorg
Koninklijke Effatha Guyot Groep, Zoetermeer

Heeft u ervaring met deze methode of een andere methode en wilt u uw ervaring delen? Mail ons uw verhaal. Stuur uw ervaring naar mail@communicatiemethodenemb.nl

Contact


Contactgegevens en beschikbaarheid

acques Heijkoop Psycho Practicum
Tel. 0416-662015
Website www.heijkoop.nu
E-mail info@heijkoop.nu
Facebookpagina: Methode Heijkoop

Geografische beschikbaarheid

De meeste ervaring met de methode is opgedaan in Nederland en België. Enige bekendheid is er in Denemarken, Duitsland en Zwitserland. In Noorwegen heeft implementatie plaats gevonden in de regio  Telemark. Onlangs is in Engeland wetenschappelijk en klinische belangstelling ontstaan.