Intro
Over ‘Kijken naar wat we zeggen’
Mensen met een ernstige meervoudige beperkingen kunnen met lichaamstaal en geluiden veel duidelijk maken. Voor begeleiders is het de kunst hier oog voor te hebben en het gedrag op de juiste manier te interpreteren. Zij moeten woorden geven aan de signalen die de cliënt uitzendt.
Algemeen
Algemene informatie
In de methode ‘Kijk naar wat we zeggen’ wordt de cliënt geobserveerd door middel van video-opnames. Gedragingen die typerend zijn voor – of juist opvallend anders – worden geïnterpreteerd samen met personen die voor de cliënt belangrijk zijn. Met behulp van de computer krijgt het gedrag betekenis. De begeleider maakt een behandelplan dat voortdurend kan worden bijgesteld. Uiteindelijk komen de gegevens op een cd-rom of dvd. Zo is de informatie makkelijk over te dragen en uit te wisselen. Het resultaat is een communicatie- en/of ondersteuningsplan
Typen communicatievragen waarop de methode een antwoord biedt
- Wat betekent het gedrag in deze situatie?
- Welke ondersteuningsvraag stelt de persoon met dat gedrag?
- Hoe kan het beste aan die ondersteuningsvraag tegemoet gekomen worden?
Doelstelling
- Bewust maken en vastleggen van bestaande kennis van de communicatie met de cliënt.
- Gericht gebruiken van die kennis om zorg- en ondersteuningsvragen te verduidelijken, zodat deze meer invloed krijgt op de vorm, richting en inhoud van het eigen leven.
Doelgroep
Mensen met ernstig meervoudige beperking en met een ontwikkelingsniveau onder de twee jaar. Oerigens is deze methodiek ook toepasbaar voor andere doelgroepen, wanneer er vragen zijn over de betekenis van het (non-verbale) gedrag.
Ontwikkeld door
Adrienne van den Berg (Sherpa), Gertie van Nijen (van Boeijen) en Hans Pekelharing (consulent). De ontwikkeling is tot stand gekomen met een financiële bijdrage van de Zorgcoöperatie Nederland, voorheen De Open Ankh.
Toepassing
Praktische toepassing
Beschrijving van de werkwijze
- Observeren: video-opnames in vier verschillende situaties.
- Selecteren en beschrijven: komen tot + 12 videofragmenten met gedragsbeschrijvingen.
- Interpretatiebespreking: vastleggen van de interpretatie van het gedrag samen met zorgpunten.
- Zorgplanning en overdracht.
Rol en verantwoordelijkheden
- Inhoudelijk coördinator (bijv. gedragsdeskundige, leidinggevende, persoonlijk ondersteuner) geeft inhoudelijk leiding aan het traject (voorbereiden en leiden van de interpretatiebespreking; supervisie over het verslag).
- Praktisch coördinator (bijv. de persoonlijk ondersteuner) geeft organisatorisch leiding aan het traject.
- Ouders en begeleiders geven informatie vanuit de dagelijkse omgang met de cliënt.
- Gedragsdeskundigen en paramedici brengen hun vakinhoudelijke kennis in bij de interpretatie van de videobeelden en de vertaling van de conclusies in een communicatie- of ondersteuningsplan.
Methoden die ernaast gebruikt kunnen worden
- Zorgplanmethodiek toegespitst op de doelgroep EMB, bijvoorbeeld het ondersteuningsprogramma van Carla Vlaskamp.
- Video-interactiebegeleiding (voor de follow-up).
Als voorbereiding: de cursus ‘Verstaanbaar maken’ ontwikkeld door Miriam Roemer en Leendert van Dam
Te verwachten resultaat van de methode
- Een duidelijke omschrijving van de betekenis van het gedrag in een bepaalde situatie en de ondersteuningsvraag die daarbij hoort.
- Overeenstemming over de interpretatie van het gedrag binnen het systeem van de cliënt.
- Het gedrag en de interpretatie zijn gekoppeld aan ondersteuningsvragen.
- Deze informatie is vastgelegd en overdraagbaar gemaakt.
- De ervaringskennis van ouders en verwanten heeft een zeer belangrijke plaats in de conclusies.
Achtergrond
Achtergrondinformatie
Ontstaansgeschiedenis
Vooronderzoek naar ervaringskennis bij directe begeleiders heeft geleid tot een projectopdracht om een praktijkgerichte methode te ontwikkelen. Deze methode zou helpen zicht te krijgen op de betekenis van het gedrag van de doelgroep, als basis voor vraaggestuurde ondersteuning.
Resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar het effect van de methode
Naar de methode is geen wetenschappelijk onderzoek gedaan.
Wijze waarop de methode getoetst is
In interviews bij de betrokkenen werd geconstateerd dat de ondersteuningsplannen veranderden, met een aanwijsbaar effect op het gedrag van ondersteuners en cliënten
Voorwaarden
Voorwaarden voor gebruik
Visie van de organisatie
De organisatie moet:
- vraaggestuurd werken als uitgangspunt hebben;
- werken met persoonlijke ondersteuningsplannen;
- het belang onderschrijven van inter- / multidisciplinair werken;
- betrokkenen uit het netwerk van de cliënt beschouwen als volwaardige gesprekspartners.
Tijd en geld
- Eén persoon moet een cliënt op verschillende momenten filmen.
- Twee personen moeten uit het filmmateriaal een voorselectie maken voor de interpretatiebespreking.
- De multidisciplinaire interpretatiebespreking duurt ongeveer drie uur.
- In een vervolgbespreking worden de resultaten verwerkt in het ondersteuningsplan.
- Vastleggen van beeldfragmenten en ondersteuningsinformatie op een CD-ROM, DVD, of in het Elektronisch Cliëntdossier is zinvol in verband met overdracht in woord en beeld.
Houding van de personen rond de cliënt
De betrokkenen moeten bereid zijn naar elkaar te luisteren en actief deel te nemen aan dit proces.
Aanschaf en gebruik (leren) maken van hulpmiddelen
- Videocamera’s en afspeelapparatuur.
- Videoprotocol en toestemmingsformulieren voor het maken van video-opnames.
- Observatieformulieren en/of het computerprogramma ‘Observatiemanager’.
- Video-editing apparatuur (voor maken CD-Rom, DVD of onderdeel van het elektronisch cliëntdossier).
Diagnostiek en screening vooraf
Er moet informatie beschikbaar zijn over het niveau van functioneren, zintuiglijke en/of motorische beperkingen en epilepsie.
Goede implementatie
Een aantal medewerkers moeten geïnstrueerd zijn in de methodiek. Als dit niet zo is, kan een externe consulent die ervaring heeft met de methode hen bijstaan.
Ervaringen
Ervaringsverhalen
Heeft u ervaring met deze methode of een andere methode en wilt u uw ervaring delen? Mail ons uw verhaal. Stuur uw ervaring naar mail@communicatiemethodenemb.nl
Contact
Contactgegevens en beschikbaarheid
Geografische beschikbaarheid
Op vraag in heel Nederland en België (Nederlands sprekend gedeelte).
Contactgegevens
Adriënne van de Berg, Sherpa Consult, Baarn, mail: a.vandenberg@sherpa.org
Gertie van Nijen, Van Boeijen, Assen, mail: gertie.vannijen@vanboeijen.nl
Hans Pekelharing, consulent bijzondere zorg en onderwijs, hpecall@tiscali.nl
Website: www.kijknaarwatwezeggen.nl